Τουρκεστάν

ή Τουρκιστάν). Ιστορική περιοχή της κεντρικής Ασίας, οι κάτοικοι της οποίας μιλούν ιδιώματα του τουρκικού γλωσσικού κορμού. Εκτείνεται από την Κασπία Θάλασσα στα Δ, έως την έρημο Γκόμπι στα Α και ορίζεται στα Ν από τις ορεινές αλυσίδες Κοπέτ Νταγκ, Ινδοκούς, Καρακόραμ, Κουνλούν και Αστίν Ταγκ. Ανήκε στην πρώην ΕΣΣΔ (μεγάλο μέρος του δυτικού τμήματος) και στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ανατολικό τμήμα)· μια λωρίδα, όχι πολύ εκτεταμένη, αποτελεί μέρος του βόρειου Αφγανιστάν. Το Δυτικό Τ. χωρίζεται από το Aνατολικό από τα απρόσιτα ορεινά ανάγλυφα του Παμίρ και του Τιεν Σαν και περιλαμβάνει μια σειρά βαθυπέδων, κατά μεγάλο μέρος στεπικών ή ερημικών, όπως τα Αράλ Καρακούμ, Κυζυλκούμ και Καρακούμ αντίστοιχα στα ΒΑ, στα ΝΑ και στα Ν της λίμνης Αράλης, που αποτελούν μαζί το Τουρανικό Βαθύπεδο, και Ουστ Ουρτ, μεταξύ λίμνης Αράλης και Κασπίας. Είναι άγονο, αραιοκατοικημένο και διαρρέεται από δύο μόνο σημαντικούς ποταμούς, τον Συρ Νταριά και τον Αμού Νταριά, που διαιρούν τις ερημικές περιοχές του Τουρανικού Βαθυπέδου. Το Ανατολικό T., στην πιο περιορισμένη έννοια, αντιστοιχεί στην εκτεταμένη λεκάνη του Ταρίμ (ή Τάκλα Μακάν), και ορίζεται από τα όρη Παμίρ στα Δ, Τιεν Σαν στα Β, Κουνλούν στα Α και από τα Αστίν Ταγκ προς Ν· στην πιο εκτεταμένη έννοια έχει την ίδια έκταση με την αυτόνομη κινεζική περιοχή του Σινκιάνγκ Ουιγούρ, που περιλαμβάνεται μεταξύ Κουνλούν στα Ν και Αλτάι στα Β και περιλαμβάνει κατά συνέπεια, εκτός από τη λεκάνη του Ταρίμ και τη χαμηλή και πολύ άγονη λεκάνη της Τζουγγαρίας. Το κλίμα του Τ. χαρακτηρίζεται από υπερβολική ηπειρωτικότητα, δηλαδή από μεγάλες ετήσιες και ημερήσιες θερμικές διακυμάνσεις και από αραιότατες βροχοπτώσεις, εκτός από τα ανάγλυφα που είναι σε θέση, να συγκρατήσουν την υγρασία που φέρνουν οι άνεμοι· αποτέλεσμα αυτού είναι μια μέτρια ανάπτυξη της γεωργίας και κατά συνέπεια μικρή δημογραφική ανάπτυξη. Ο πληθυσμός, στην πλειονότητα νομαδικός και ημινομαδικός, ασχολείται κυρίως με την κτηνοτροφία, η οποία αποτελεί τη μοναδική αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα. Ιστορία. Για τη μελέτη της ιστορίας του Τ. είναι απαραίτητο να εξεταστούν χωριστά τα δυο μεγάλα τμήματα, το Δυτικό και το Ανατολικό T., που αποτελούν την περιοχή. – Δυτικό Τ. Αφού δέχτηκε αρχικά την επίδραση του περσικού πολιτισμού, μετά τον 7o αι. καταλήφθηκε από τους Άραβες και εξισλαμίστηκε. Όταν τον 13o αι. περιήλθε στους Μογγόλους του Tζενγκίς Χαν και ύστερα του Ταμερλάνου και των διαδόχων του (14ος-16ος αι.), όλων μουσουλμανικής θρησκείας, η περιοχή δέχτηκε βαθιά την ισλαμική επίδραση. Μετά την κατάρρευση της εξουσίας των Τιμουριδών ιδρύθηκαν διάφορα κρατίδια, που τα διοικούσαν Τούρκοι εμίρηδες. Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι. η Ρωσία, με μια επική προέλευση, όμοια σε πολλά σημεία με την ταυτόχρονη κατάκτηση της αμερικανικής Δύσης υπέταξε τα διάφορα εμιράτα (Μπουχάρα, Τσίβα, Τασκένδη, Σαμαρκάνδη) και ίδρυσε το κυβερνείο του T., το οποίο μετά την επανάσταση του 1917 υποδιαιρέθηκε σε διάφορες ομόσπονδες δημοκρατίες (1924): του Ουζμπεκιστάν, του Τουρκμενιστάν, του Καζαχστάν, του Κιργιζιστάν και του Τατζικιστάν. – Ανατολικό Τ. Κάτω από τον έλεγχο των Κινέζων από τον 2o αι. π.Χ. έως τον 4o αι. μ.Χ. (εκτός από μια παρένθεση μεταξύ 10 και 78 μ.Χ., κατά την οποία κατέλαβαν την περιοχή οι Ούννοι), ανακαταλήφθηκε από τους Κινέζους τον 7o αι. και παρέμεινε σε αυτούς έως τα μέσα του 8ου αι. Ένας αραβοτουρκικός συνασπισμός νίκησε τους Κινέζους στην Ταλάς (751), διώχνοντάς τους από την περιοχή του Ιλί, ενώ το Τ. περιήλθε για έναν αιώνα κάτω από θιβετανικό έλεγχο, έως το 850-860. Την εποχή αυτή, η περιοχή αριστερά του Ταρίμ κατελήφθη από τους Ουιγούρους, τουρκικό πληθυσμό βουδιστικής και νεστοριανής θρησκείας, υψηλού πολιτισμού, η επίδραση του οποίου είχε ως αποτέλεσμα να επιβληθεί η γλώσσα του. Η περιοχή δεξιά του Ταρίμ, η Κασγκάρ, έγινε ανεξάρτητη, αλλά τον 11o αι. κατελήφθη από τους Καρλούκ και εξισλαμίστηκε. Toν 13o αι., οι Μογγόλοι του Τζενγκίς Χαν επέκτειναν την κυριαρχία τους σε ολόκληρο το Τ. και άρχισε ο εξισλαμισμός ακόμα και των Ουιγούρων. Μετά το τέλος της Mογγολικής αυτοκρατορίας (14ος αι.), ακολούθησε μακρά περίοδος αναρχίας και εσωτερικών διενέξεων, εωσότου το Τ. περιήλθε τον 18o αι. υπό την κυριαρχία των Τζουγγαρίων. Αυτούς αντικατέστησαν οι Κινέζοι το 1759, που ίδρυσαν την επαρχία Σινκιάνγκ (Χσιν-τσιάνγκ), η οποία περιλάμβανε το Ανατολικό Τ. και την Ιλί. Απόπειρα εξέγερσης θρησκευτικού χαρακτήρα, υπό την ηγεσία του μουσουλμάνου Για’κουμπ Μπεγκ (1820-1877) δεν πέτυχε. Με κινο-σοβιετική συνθήκη (1945) αναγνωρίστηκε ότι η επαρχία Σινκιάνγκ ανήκε στην Κίνα. Κυριότερη οικονομική δραστηριότητα των νομαδικών πληθυσμών του Τουρκεστάν είναι η κτηνοτροφία. Εδώ, κοπάδι στο Ντουσάνμπε. Αγροτικές καλλιέργειες στο Σινκιάνγκ, κινεζικό τμήμα του Τουρκεστάν.